Lysosomale ziekten: ziekte van Pompe

Wie wordt getroffen?

Verschillende studies hebben de incidentie* en prevalentie** van de ziekte van Pompe onderzocht. Enkele voorbeelden :

Ziekte van Pompe (zuigelingenvorm) per 100.000 geboortes

• In Noord-Portugal: 0,17
• In Nederland (op basis van een rekenmodel): 0,72
• In Hongarije: 20
• In Missouri (VS): 6,9
• In Taiwan: ongeveer 2 (afhankelijk van de studie)

Late onset Pompe (die pas bij kinderen of volwassenen ontstaat):

• In België: een prevalentie** van 3,9 / miljoen inwoners
• In Nederland (op basis van een rekenmodel): 1/57.000
• In Japan (op basis van een screening studie): 3/34.401
• In Frankrijk: 1/69.927

Prevalentie van beide vormen tezamen in Zweden: 0,25/100.000

Deze cijfers verschillen sterk van de ene studie tot de andere, waarvoor verschillende mogelijke verklaringen zijn. De symptomen van de ziekte van Pompe worden soms verward met andere, frequentere aandoeningen, zeker bij de latere vorm. Het aantal patiënten met de ziekte van Pompe wordt dus wellicht onderschat. Anderzijds is het ook zo dat de frequentie van deze ziekten beinvloed wordt door de genetische variatie in een bepaalde regio, en de lokale of nationale definitie van welke mutaties klinisch relevant zijn.

* incidentie: het aantal nieuwe diagnoses per jaar per een bepaald aantal inwoners (of geboorten)

** prevalentie: het aantal mensen per een bepaald aantal inwoners dat leeft met een aandoening op een bepaald moment in de tijd

Genetische aandoening

De ziekte van Pompe wordt veroorzaakt door een mutatie van het gen dat het lysosomale enzym alfaglucosidase produceert. Dat enzymtekort leidt tot accumulatie van glycogeen in de lysosomen.

De ziekte van Pompe is een autosomaal recessieve genetische aandoening. Dat wil zeggen dat de twee genen die coderen voor de productie van alfaglucosidase, op de twee chromosomen 17 geïnactiveerd moeten zijn door een mutatie. Iemand bij wie maar een van die twee genen inactief is, is een gezonde drager van de mutatie en zal de ziekte niet krijgen.

Spieren en hart

De ziekte van Pompe kan op elke leeftijd optreden. We onderscheiden evenwel een vorm bij kinderen en een vorm bij volwassenen. Over het algemeen wordt de ziekte van Pompe gekenmerkt door een aantasting van de spiercellen en het hart.

Vroege symptomen

Bij kinderen verschijnen de eerste symptomen als ze anderhalf tot twee maanden oud zijn:

• eetproblemen,
• slikmoeilijkheden,
• luchtweginfecties,
• hypotonie (slappe baby), spierzwakte
• weinig bewegingen.

De infantiele vorm gaat ook gepaard met aantasting van de hartspier, die doorgaans hypertrofisch (vergroot) is.

Andere symptomen zijn:

• vergroting van de tong
• vergroting van de lever
• gehoordaling

Slechte prognose

De prognose van de infantiele vormen is doorgaans slecht. Kinderen met de ziekte van Pompe worden zelden ouder dan één jaar.

De ziekte van Pompe kan op eender welke leeftijd optreden. Het onderscheid tussen de volwassen en de infantiele vorm is wat kunstmatig. De zeer vroege vormen manifesteren zich tijdens de eerste weken van het leven. Ze gaan doorgaans gepaard met een aantasting van het hart en deze kinderen overlijden vóór de leeftijd van één jaar. De latere vormen hebben een betere prognose. Als de eerste symptomen verschijnen na de leeftijd van zes maanden, betreft het doorgaans een late vorm zonder aantasting van het hart. Bij volwassenen tast de ziekte vooral de spieren aan. Dat leidt tot bewegingsafwijkingen, die zo ernstig kunnen zijn dat de patiënt aan een rolstoel wordt gekluisterd. Ook worden de ademhalingsspieren aangetast (de belangrijkste ademhalingsspier is het middenrif), zodat de patiënt na meerdere jaren evolutie moet worden beademd.

Ziekte van Pompe bij kinderen

Zuigelingen met de vroege vorm van de ziekte van Pompe vertonen kenmerkende symptomen. De baby's zijn 'slap', vertonen zuig- en slikmoeilijkheden, de röntgenfoto van de borstkas toont een sterk vergroot hart... Net zoals bij volwassenen kunnen bij bloedonderzoek tekenen van 'spierlijden' worden gezien (stijging van het CK-enzym).

Ziekte van Pompe bij volwassenen

Bij kinderen, adolescenten en volwassenen worden de symptomen van de ziekte van Pompe vaak verward met andere ziekten. De spiersymptomen (zoals moeilijkheden bij het voortbewegen, lopen, trappenlopen) en longsymptomen (infecties) zijn immers niet specifiek voor de ziekte van Pompe.

Enzymbepaling en genetische analyse

De diagnose kan worden gesteld door de activiteit van het enzym alfaglucosidase te analyseren. Deze analyse gebeurt op fibroblasten, die worden verkregen door een huidbiopsie. Anderzijds kan men al een beeld krijgen van de toestand van de enzymatische activiteit via een eenvoudige, snelle en gemakkelijke test op vloeipapier (de Blood Spot Test). Een druppel bloed uit de vingertop wordt opgevangen op een strookje vloeipapier dat voor analyse wordt opgestuurd. Een genetische analyse is nuttig in aanvulling op een enzymanalyse. Een genetisch onderzoek is trouwens noodzakelijk voor een prenatale diagnose van de ziekte bij het kind als de beide ouders gezonde dragers zijn.